Qütb stansiyası — elmi-müşahidə təyinatlı obyekt, əsasən Şimal Buzlu Okean, Antarktida, və dreyf edən buzlaqlar üzərində yerləşir.

Şimal qütb stansiyaları (Arktika) şimal yarımkürəsinin 60° - 90° arasında, cənub qütb stansiyaları isə cənub yarımkürəsinin 60° - 90° arasında yerləşən ərazilərdə yerləşir. İstisnalar nadir hallarda müşahidə edilir.

Qütb stansiyaları sistematik olaraq Metereoloji, Geofiziki, Geomaqnit, Hidroloji və müəyyən zamanlarda isə Bioloji və Tibbi müşahidələr aparılır. Tez-tez geoloji tətqiqatlar aparılır. Qlyasologiya araşdırmaları əsasən antarktika ərazilərində aparılır. Stansiyalarda əsasən alimlər yaşayır.

Arktikada yerləşən qütb stansiyaları[redaktə | əsas redaktə]

İlk qütb stansiyaları 1910-ci illərdə : Vayqaç adasının şimalı, Yaqorski yarımadasının şimalında, Yamal yarımadasının Mare-Sale burnunda. Daimi qütb müşahidələri Yaqorski Şar boğazında aparılmışdır^[1]. 1915-ci ildə Dikson adasında stansiya fəaliyyətə başlamışdır.

1923—1924 illərdə Matoçkin Şar boğazı, 1931—1932 illərdə isə Jelaniya burnunda yeni stansiyalar inşa edilir. 1930-ci illərdə isə ruslar tərəfindən stansoya şəbəkələri yaradılır.

2012-ci il məlumatına görə^[2] Şimal dəniz yolu boyunca hazırda 16 qütb stansiyası fəaliyyət göstərir (SSRİ dönəmində 67 stansiya).

Dreyf edən buzlar üzərində yerləşən stansiyalar

1937 ildə SSRİ tərəfindən Arktikada stansiya təşkil edilir. Bu stansiya dreyf edən buzlaq üzərində yerləşın ilk stansiya olur («Şimal-Qütbü-1» («ŞQ-1»)). Buzlağa ilk enişi Otto Yuleviç Şmit təşkil edir. Stansiyada dörd qütb işçisi olmuşdur: İvan Dmirteviç Papanin (stansiya rəhbəsi), E. T. Krenkel (radist), Y. K. Federov (maqnitoloq), Pyotr Petroviç Şirşov (hidroloq). Stansiya buzların üzərində 275 gün fəaliyyət göstərmişdir.